เพลงบุหลัน ( เถา)

เพลงบุหลัน  ( เถา)

ประวัติที่มา

เพลงอัตราจังหวะสองชั้นทำนองเก่านิยมนำไปบรรเลง และขับร้องประกอบการแสดงละครนอก ไม่นิยมใช้กับละครในหรือโขน เป็นเพลง ๒ ท่อนสั้นๆเดิมเรียกชื่อว่า เพลงชกมวย ครูทัต          นักดนตรีในวงดนตรีของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาสุริยวงศ์ ได้แต่งเป็นอัตราจังหวะสามชั้นเมื่อสมัยรัชกาลที่ ๕ โดยรวบทำนองเพลงชกมวยอัตราจังหวะสองชั้นซึ่งมี ๒ ท่อนให้เป็นเพลงท่อนเดียว       และนำทำนองใบ้คลั่งท่อนที่ ๓ มาดัดแปลงทำนองใหม่ให้ป็นท่อน ๒ เรียกชื่อใหม่ว่า เพลงบุหลัน

ต่อ มาสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ทรงนำเพลงบุหลันสามชั้นของครูทัต มาดัดแปลงทำนองและเปลี่ยนเสียงใหม่เพื่อให้เหมาะกับการบรรเลงด้วยแตรวง ทรงพระนิพนธ์เพลงนี้เมื่อยังดำรงพระยศเป็นเสนาบดีกระทรวงทหารเรือ ราว พ.ศ. ๒๔๕๖ ถึง ๒๔๖๓

นอกจากนี้ ยังมีนักดนตรีนำเพลงบุหลันชกมวยสามชั้นของครูทัต ไปแต่งตัดเป็นอัตราจังหวะสองชั้นและชั้นเดียว ครบเป็นเพลงเถาหลายทางด้วยกัน คือ

๑.ทางพระเพลงไพเราะ (โสม สุวาทิต) แต่งเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๕

๒.ทางวังบูรพา คุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง อธิบายว่า หลวงประดิษฐ์ไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง)           แต่งเมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๕ ขณะที่อายุ ๒๕ ปี โดยแต่งทั้งเที่ยวแรกและเที่ยวกลับทางเปลี่ยน

๓.ทางวังบางขุนพรหม จางวางทั่ว พาทยโกศล แต่งเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๓ ในอัตราจังหวะสามชั้นเที่ยวแรกแต่งโดยดำเนินลีลาตามแนวของครูทัต เที่ยวกลับได้แต่งเปลี่ยนลีลาใหม่ ในอัตราจังหวะสองชั้น แต่งให้มีสำเนียงเขมร ส่วนในอัตราจังหวะชั้นเดียวโดยแต่งให้มีสำเนียงลาว

บทร้องเพลง

ครั้นค่ำสนธยาราตรีกาล                                     จึงเผยม่านออกชมแสงบุหลัน

ทรงกลดหมดเมฆอยู่พรายพรรณ                                     แสงจันทร์จับแสงรถทรง

แสงโคมประทีปทองส่องสว่าง                                        กระจ่างจับพุ่มไม้ไพรระหง

พวงพยอมหอมหวลลำดวนดง                                         สายหยุดประยงค์โยทะกา

หอมกลิ่นกล้วยไม้ที่ใกล้ทาง                                             ตรัสบอกบาหยันพลางแล้วแลหา

ลมหวนอวลกลิ่นสุมาลย์มา                                               ระคนกลิ่นบุหงาร่ำไป

เรไรจักจั่นสนั่นเสียง                                                          เพราะเพียงดนตรีปี่ไฉน

บุหรงร้องพร้องเพรียกพงไพร                                         ฟังเพลินเจริญใจไปมา

                                เมื่อเอยเมื่อนั้น                                                     ระเด่นมนตรีในกล้า

เป็นทัพหลังรั้งพลโยธา                                                      เวลาค่ำคำนึงถึงเทวี

จึงปลอมแปลงเป็นอำมาตย์                                               ชวนพี่เลี้ยงราชทั้งสี่

ทรงสินธพชาติพาชี                                                            ฝ่าพลมนตรีขึ้นมา

เพลงบุหลัน  ( เถา)

ผู้แต่ง : ครูมนตรี   ตราโมท

หน้าทับ : ปรบไก่

ส่งร้อง

- - - -	- ซ – ล	- - - -	- ดํ - รํ	- รํฟํรํ	- ด - ฟ	ซซฟซ	- ล - -
- ฟ – ซ	- ล – ด	- ร – ด	- ล - ซ	- ล - ซ	- ฟ - ร	ดรํดํล	- ซ – ฟ

๓ ชั้น ท่อน ๑

ดรฟซ	ฟฟ - -	ลซฟร	ฟซฟฟ	ซลดร	ดรฟซ	ลซฟร	ฟลซฟ
ซลทซ	ลทดร	มรซร	มรดซ	ทลรซ	ลทลท	ลซลท	ลทดร
ซดรม	รซรม	รดรม	รมฟซ	ลซฟล	ซฟมซ	ฟมรฟ	มรดร
ดลซม	ลซมร	ซมรด	มรดซฺ	ทฺลฺรฺซฺ	ลฺทฺลฺทฺ	ลฺซฺลฺทฺ	ลฺทฺดฺร
ซลดร	ฟรซฟ	มรดร	มฟซล	ซฟลซ	ฟมซฟ	มรฟม	รดมร
ดํซซซ	ดํลลล	รํดํดํดํ	ฟํรํรํรํ	ดํรํมํฟํ	ซํฟํมํรํ	ซํมํรํดํ	มํรํดํล
ดํซดํล	ดํรํดํล	ดํซดํล	ดํรํดํล	ฟลซฟ	ลซฟร	ซฟรด	ฟรดลฺ
ดรมฟ	มฟซล	ดรดล	ดลซฟ	มดรม	ฟรมฟ	ซมฟซ	ลฟซล
ดลซล	ซฟฟฟ	ลซฟซ	ฟรรร	ซฟรฟ	รดดด	ฟรดร	ดลลล
ดรมฟ	มฟซล	ดรดล	ดลซฟ	มดรม	ฟรมฟ	ซมฟซ	ลฟซล
- ซ – ล	- - - -	- ด – ร	- - - -	- ด - ฟ	- - - -	- ล - ซ	- - - -
ซฟซล	ซลทด	ทรดท	ดทลซ	ลลดซ	ลซฟร	ฟรดร	ฟลซฟ

กลับต้น

ส่งร้อง

- ฟ – ร	- - - -	- ด – ร	- - - -	ดลลล	ซลดร	ฟรดร	ฟลซฟ
ดดลด	ลรลด	ลซลด	ลซฟร	- ฟซล	- ด - ร	- ฟซล	- ซ – ฟ

๓ ชั้น ท่อน ๒

- - - ซ	ลลลล	- - - ด	ลลลล	ดซลซ	รมซล	รดลด	ฟดรฟ
ดรฟร	ดรฟซ	ฟลซฟ	ลซฟร	ฟซลซฟ	ลซฟร	ซฟรด	ฟรดล
ดรมฟ	มฟซล	รดรล	ดลซฟ	มดรม	ฟรมฟ	ซมฟซ	ลฟซล
ฟซฟฟ	ซลซซ	ลดลล	ดรดด	ซลทด	ทรดท	ฟซลท	ดทลซ
ซลดร	ดฟดร	ดลดร	ดรฟซ	ฟซลท	ดทลซ	ดลซฟ	ลซฟร
ฟซฟร	ฟรดล	ดซลด	ซลดร	ฟดดด	ฟรรร	ซฟฟฟ	ลซซซ
ดรดซ	ดลลล	ดลซฟ	ลซซซ	ลซฟร	ซฟฟฟ	ซฟรด	ฟรรร
มรดม	ฟรมฟ	ซมฟซ	ลฟซล	ซลดร	ฟรดล	ดรดล	ดลซฟ

กลับต้น

ส่งร้อง

- - - -	- ซ - ล	- - - -	- ดํ - รํ	- รํฟํรํ	- ด - ฟ	ซซฟซ	- ล - -
- ฟ – ซ	- ล - ด	- ร – ด	- ล - ซ	- ล - ซ	- ฟ - ร	ดรํดํล	- ซ – ฟ

๓ ชั้น ท่อน ๓ ( หรือ ท่งเปลี่ยน ท่อน ๑ )

ซรซฟ	ซลซฟ	ซรซฟ	ซลซฟ	ลซฟล	ซฟมซ	ฟมรฟ	มรดร
มมซร	มรดทฺ	ลฺซฺลฺทฺ	ลฺทฺดฺร	มรดร	มฟซล	ดรดล	ดลซฟ
ซรซฟ	ซลซฟ	ซรซฟ	ซลซฟ	ลซฟล	ซฟมซ	ฟมรฟ	มรดร
มมซร	มรดทฺ	ลฺซฺลฺทฺ	ลฺทฺดฺร	มรดร	มฟซล	ดรดล	ดลซฟ
- ฟฺ – ฟ	- รฺ - ร	- ดฺ – ด	- ลฺ - ล	- ซฺ - ซ	- ลฺ - ล	- ดฺ - ด	- รฺ – ร
- ดฺ – ด	- ฟฺ - ฟ	- ซฺ – ซ	- ลฺ - ล	- ซฺ - ซ	- ฟฺ - ฟ	- มฺ - ม	- รฺ – ร
ซรมร	ซฟมร	ดรมร	ซฟมร	ซดรม	รมฟซ	ฟลซฟ	ซฟมร
ดลซม	ลซมร	ซมรด	มรดซฺ	มฺลฺรฺซฺ	ลฺทฺลฺทฺ	ลฺซฺลฺทฺ	ลฺทฺดฺร
ซลดร	ฟดรฟ	ดรฟซ	ลฟซล	ดรดล	ดลซฟ	ดรมฟ	ซฟมร
- ซฺ – ซ	- ลฺ - ล	- ดฺ – ด	- รฺ - ร	- ฟฺ - ฟ	- รฺ - ร	- ดฺ - ด	- ลฺ – ล
ดฟซล	ซล - -	ดลซฟ	ซฟ - -	ดรมฟ	มฟ  - -	มฟซล	ซล - -
ดํรํดํล	ซฟซล	( ดํรํดํล	ดํลซฟ )	ดรฟซ	ลซฟร	( ซฟรด	ฟรดล )
ดํรํดํล	ซฟซล	( ดํรํดํล	ดํลซฟ )	ซลดร	ฟดรฟ	( ดรฟซ	ลฟซล )
- ซฺ – ซ	- ลฺ - ล	- ดฺ – ดํ	- รฺ - รํ	- ฟฺ - ฟํ	- รฺ - รํ	- ดฺ - ดํ	- ลฺ – ล
- ฟฺ – ฟํ	รํซํฟํรํ	( - ดฺ – ดํ	ฟํรํดํล )	- ฟฺ - ฟํ	รํซํฟํรํ	( - ดฺ - ดํ	ฟํรัดํล )
ดฟซล	ดํซลดํ	( ดรฟซ	ลฟซล )	ดฟซล	ดํซลดํ	( ดรฟซ	ลฟซล )
- ซฺ – ซ	- ลฺ - ล	- ดฺ – ดํ	- รฺ - รํ	- ฟฺ - ฟํ	- รฺ - รํ	- ดฺ - ดํ	- ลฺ – ล
ดํรํดํล	ดํลซฟ	มรดร	มฟซล	ซลดํรํ	ฟํรํดํล	ดํรํดํล	ดํลซฟ

กลับต้น

๓ ชั้น ท่อน ๔ ( หรือทางเปลี่ยนท่อน ๒ )

- รํฟํรํ	- ดํ - ล	- ซ – ด	ลลลล	- ซฺ - ซ	-ลฺ - ล	- ดฺ - รฺ	- ฟฺ – ฟํ
- - ลซ	ลซลฟ	ซฟลซ	ลฟซร	ฟรซฟ	ซรฟด	รดฟร	ฟดรลฺ
( ดํรํดํล	ซฟซล	ดํรํดํล	ดํลซฟ	ซลดร	ฟดรฟ	ดรฟซ	ลฟซล )
ซฟซล	ซลดํรํ	ฟํซํฟํรํ	ฟํรํดํล	( ดํรํดํล	ดํลซฟ	ลซฟร	ดรฟซ )
ซลดํรํ	ดํรํฟํรํ	( - - - -	- - - - )	ดํซลดํ	ลดํรํดํ	( - - - -	- - - - )
ดฟซล	ซลดํล	( - - - -	- - - - )	ดรฟซ	ฟซลซ	( - - - -	- - - - )
- ดฺ – ด	- รฺ - ร	- ฟฺ – ฟ	- ซฺ - ซ	- ลฺ - ล	- ทฺ - ท	- ดฺ - ดํ	- รฺ – รํ
ดํรํดํล	ดํลซฟ	มรดร	มฟซล	ซลดํรํ	ฟํรํดํล	ดํรํดํล	ดํลซฟ

กลับต้น

๒ ชั้น ท่อน ๑

- - - ร	ฟฟฟฟ	- - - ซ	ฟฟฟฟ	- ม - ร	- ด - ท	ลซลท	- ด – ร
- - - ด	รรรร	- - - ม	รรรร	มมซร	มรดท	ลซลท	ลทดร
ซดรม	รมฟซ	ฟลซฟ	ซฟมร	ดรมฟ	ซฟมร	มรดร	มฟซล
ดํซดํล	ดํรํดํล	ดํซดํล	ดํรํดํล	ดํซดํล	รํดํมํรํ	ฟํมํซํฟํ	มํรํดํล
- - - ซ	ลลลล	- - - ด	ลลลล	ดํรํดํล	ดํลซฟ	มรดร	มฟซล
ซฟซล	ซลดํรํ	มํฟํซํฟํ	มํรํดํล	ดํลซฟ	ดฟซล	ดํรํดํล	ดํลซฟ

กลับต้น

ส่งร้อง

รรดร

ฟรดฟ

ฟรดร

ฟซ - ฟ

ดดลด

ลซฟร

ฟรดร

ฟซ – ฟ

๒ ชั้น ท่อน ๒

- - - ลฺ	- ลลล	รํดํลดํ	- รํ - ฟํ	ดํลซฟ	ลซฟร	ซฟรด	ฟรดลฺ
ดํรํดํล	ดํลซฟ	มรมร	มฟซล	ซฟซล	ซลทด	ทรดท	ดทลซ
ซลดร	ดรฟซ	ฟลซฟ	ลซฟร	ฟดดด	ฟรรร	ซฟรฟ	ดรฟซ
ซลดร	ดรฟซ	ฟลซฟ	ลซฟร	ดรมฟ	มฟซล	ดรดล	ดลซฟ

กลับต้น

๒ ชั้น ท่อน ๓ (ทางเปลี่ยน ท่อน๑ )

ฟซฟฟ	ฟซฟฟ	ซลซฟ	ซฟมร	มรดซ	ลทดร	มรดร	มฟซฟ
ฟซฟฟ	ฟซฟฟ	ซลซฟ	ซฟมร	มรดซ	ลทดร	มรดร	มฟซฟ
- ดฺ – ด	- ลฺ - ล	- ซฺ – ซ	- ฟฺ - ฟ	- ดฺ - ด	- ฟฺ - ฟ	ดฺลฺซฺฟฺ	มฺรฺ – ร
รรมร	ซฟมร	ดรมร	ซฟมร	ซดรม	รมฟซ	ฟลซฟ	ซฟมร
ดรมฟ	ซฟมร	มรดร	มฟซล	ดํรํดํล	ดํลซฟ	มรดร	มฟซล
ดรมฟ	มฟ - -	มฟซล	ซล - -	ดํดํดํดํ	- ซ - ล	( - - - -	- - - - )
ดํลซฟ	- ซ - ล	( - - - -	- - - - )	- ฟฺ - ฟํ	- รฺ - รํ	- ดฺ - ดํ	- ลฺ – ล
ลซฟร	( - - - - )	ลซฟร	( - - - -)	ดํซลดํ	( - - - - )	ดํซลดํ	( - - - - )
ดฟซล	ซลดํรํ	มํฟํซํฟํ	มํรํดํล	ดํลซฟ	ดฟซล	ดํรํดํล	ดํลซฟ

กลับต้น

ส่งร้อง

รรดร

ฟรดฟ

ฟรดร

ฟซ - ฟ

ดดลด

ลซฟร

ฟรดร

ฟซ – ฟ

๒ ชั้น ท่อน ๔ (ทางเปลี่ยน ท่อน ๒)

- - - ลฺ	-  ลลล	รํดํลดํ	- รํ - ฟํ	ดํลซฟ	ลซฟร	ซฟรด	ฟรดล
ดํรํดํล	ดํลซฟ	มรดร	มฟซล	ดํรํดํล	ดํลซฟ	ลซฟร	ดรฟซ
ซลดร	ดร - -	ดซลด	ลด - -	ลฟซล	ซล - -	ดรฟซ	ฟซ - -
ฟซล -	รฟซ -	ดรฟ -	ลฺดฺร -	ดรมฟ	มฟซล	ดํรํดํล	ดํลซฟ

กลับต้น

ชั้นเดียว ท่อน ๑

- - ฟฟ	- ฟฺ - ฟ	มรดซ	ลทดร	รมรร	รมรร	มรดซ	ลทดร
ดรมฟ	ซฟมร	มรดร	มฟซล	- - ลล	- ลฺ - ล	ดํลซฟ	- ซ – ล
- ลฺ – ล	ดลซฟ	มรดร	มฟซล	ซลดร	ฟรดล	รดลซ	ดํลซฟ

กลับต้น

ส่งร้อง

- - ลซ

ฟร - ฟ

ด – ลซ

ฟร – ฟ

ชั้นเดียว ท่อน ๒

- ล – ดํ	- รํ - ฟํ	- ซํฟํรํ	ฟํรํดํล	ดํรํดํล	ดํลซฟ	ลซฟร	ดรฟซ
ซลดร	ดฟดร	ดลดร	ดรฟซ	ดรมฟ	มฟซล	ดํรํดํล	ดํลซฟ

กลับต้น

ชั้นเดียว ท่อน ๓

- ฟฺ – ฟ	ซฟมร	มรดร	มฟซฟ	- ฟฺ - ฟ	ซฟมร	มรดร	มฟซฟ
ลซฟล	ซฟมซ	ฟมรฟ	มรดร	ซฟมร	ซฟมร	ซฟมร	ซฟมร
ดรมฟ	ซฟมร	ซมรด	มรดล	ดรมฟ	มฟ - -	มฟซล	ซล - -
ลซฟ -	ซฟร -	ฟรด -	รดล -	ซลด -	ฟซล -	ซลด -	ฟซล -
ซลดร	ฟรดล	รดลซ	ดลซฟ

กลับต้น

ส่งร้อง

- - ลซ

ฟร - ฟ

ด – ลซ

ฟร – ฟ

ชั้นเดียว ท่อน ๔

- ล – ดํ	- รํ - ฟํ	- ซํฟํรํ	ฟํรํดํล	ดํรํดํล	ดํลซฟ	ลซฟร	ฟซ - -
ลดร -	ซลด -	ฟซล -	รฟซ -	ดรมฟ	มฟซล	ดรดล	ดลซฟ

กลับต้น

ลูกหมด

ฟฟฟฟ	- รฺ - ร	ดดดด	- ลฺ - ล	ซซซซ	- ลฺ - ล	ดดดด	- รฺ – ร
ดดลด	ลซฟร	(  - - - -	- - - - )	ฟซลดํ	ลซฟร	(  - - - -	- - - - )
ฟฟฟฟ	- รฺ - ร	ดดดด	- ลฺ - ล	ซซซซ	- ลฺ - ล	ดดดด	- รฺ – ร
ดดลด	ลซฟร	( - รฺ – ร )	ฟซลด	ลรลด	ลซฟร	( - - - -	- - - - )
- ฟฺ – ฟ	- รฺ - ร	- ดฺ – ด	- ลฺ - ล	- ซฺ - ซ	- ลฺ - ล	- ดฺ - ด	- รฺ – ร
ซลดร	ดร - -	ดรฟซ	ฟซ - -	ฟซล -	รฟซ -	ดรฟ -	ลดร -
ซลดร	ดร - -	ดรฟซ	ฟซ - -	ฟซล -	ซลท -	ลทด -	ทดร -